Wat treft u aan op deze website!

Zwolle - Algemeen

Zwolle - Algemeen

Algemene info over de stad

Onder dit item krijgt u een simpel algemeen beeld van onze mooie Hanzestad Zwolle
Foto's, video's en artikelen

Foto's, video's en artikelen

De stad Zwolle in beeld en in tekst!

Foto's, video's en artikelen uit het heden en verleden van de oude Hanzestad Zwolle!
Zwolle in Beeld Info

Zwolle in Beeld Info

Brede informatie over de website!

Hier vindt u alle informatie over de website, inclusief het contactadres en de privacy- en cookie verklaring!
Foto's bestellen!

Foto's bestellen!

Wilt u een foto bestellen?

Onder dit item vindt u een breed assortiment foto's, waarvan een groot deel is voorzien van een Zwols tintje!
Links

Links

Links naar interessante websites!

Hebt u vragen of wilt u informatie over bepaalde items die gelinkt zijn aan de stad Zwolle, dan vindt u hier een aantal links naar Zwolse bedrijven, organisaties of verenigingen!

Het laatst geplaatst

Zoeken op de website!

Naar Gebouwen en woningen
Naar Synagoge

Synagoge Selma Wijnberg 04052017 640 7V6A3133

Op de mediazuil op het Vrouwenbalkon van de synagoge, wordt permanent de documentaire "Selma, de vrouw die Sobibor overleefde" getoond ...

Het moet voor haar heel hard zijn geweest, bij thuiskomst na de oorlog niet meer "geaccepteerd" te worden in je eigen woonplaats en in Nederland. Als enige Nederlandse overlevende uit het concentratiekamp Sobibor heeft Selma Engel-Wijnberg dit moeten ondergaan. Het was zelfs zo erg, dat ze dreigde uitgezet te worden. Zover kwam het gelukkig niet.

Geboren op 15 mei 1922 in Groningen is Selma Wijnberg op 7-jarige leeftijd met haar ouders en drie broers naar Zwolle verhuist. Zij was de jongste van de vier.

Opa en Oma Wijnberg

De ouders van Selma, moeder Alida Wijnberg-Nathans en vader Samuel Asser Wijnberg ...

Haar ouders hadden een hotel op de Veemarkt, Hotel Wijnberg. Hotel Wijnberg was het enige koshere hotel in de regio en trok veel joodse boeren als deze de Zwolse veemarkt bezochten. In 2017 is het padn waar Hotel Wijnberg was gesitueerd slachtoffer geworden van de sloophamer.

In onze stad heeft Selma haar jeugd doorgebracht. Zij ging hier naar de lagere school, de Huishoudschool en werkte in de keuken van het ziekenhuis.

Na de inval van de Duitsers in Nederland werden haar ouders gelast het hotel te sluiten. Sowieso kreeg de Joodse gemeenschap in onze stad het moeilijker en moeilijker. Selma besloot onder te duiken.

Na enige omzwervingen in het midden van ons land, werd Selma op 18 december 1942 bij een bezoek aan een joodse familie, wonende aan de Utrechtseweg 334 in De Bilt, met een aantal andere joodse mensen gearresteerd. Ondertussen leefde zij niet meer onder haar eigen naam, maar Greetje van de Berg.

Vlak voor Kerst werd zij overgedragen aan de SD in Amsterdam en werd gevangen gezet in de gevangenis aan de Amstelveenseweg.

Enkele weken later werd Selma overgeplaatst naar het kamp Vugt, om een paar maanden later met meerdere vrouwen een tweede overplaatsing te ondergaan, nu naar het doorgaanskamp voor joden in Westerbork. Hier verbleef zij een week om daarna met een goederentrein vol joodse mannen en vrouwen naar het Poolse Sobibor te worden afgevoerd.

Het was een dodenkamp waar de vele joden hun laatste adem uitbliezen. Vanuit de trein werden jong en oud, man en vrouw, direct afgevoerd naar de gaskamers.

Selma onderging deze weg niet en werd met een aantal andere joodse mannen vrouwen geselecteerd om de Duitse soldaten te vermaken met dans en muziek.

In Sobibor leerde ze, Chaim Engel, een joodse jongen uit Polen, kennen. Het klikte meteen en zij trokken samen de op dat moment donkere toekomst in. Een toekomst met veel angst, pijn, vernederingen en verdriet.

In de loop van de tijd waren er Russische soldaten in het kamp terecht gekomen. Zij waren het die samen met een aantal joodse gevangenen een ontsnappingspoging voor het gehele kamp opzetten.

Op 14 oktober 1943 werd deze ontsnappingspoging werkelijkheid. Honderden joodse gevangenen vlogen met z'n allen tegelijk naar de hoofdingang van het kamp. Rondom het kamp waren mijnen geplaatst waardoor de hoofdingang de enige weg was die voor de gevangenen veilig was om te vluchten.

De vluchtpoging heeft, ondanks dat er een aantal gevangenen waren die het wel hebben gered, aan veel mensen alsnog het leven gekost. Zij werden door de bewaking met geweervuur en granaten onder vuur genomen.

Selma en Chaim hebben vanaf het moment van de ontsnapping tien dagen achtereen door de bossen gelopen, gerend en een weg gezocht naar de vrijheid. Ondanks de abominale omstandheden waarin zij moesten overleven, kwam deze vrijheid er. Maandenlang hebben zij met zijn tweeën gebivakkeerd op een hooizolder bij een boer, zonder naar buiten te kunnen gaan. Hoe moeilijk het ook was, stank, vliegen en schurft kregen Selma en Chaim niet stuk.

Buiten deze vervelende zaken kwam ook nog dat Selma zwanger werd en daardoor de grote angst had niet meer op haar onderduikadres te kunnen en mogen verblijven.

Echter het front kwam steeds dichterbij. De Duitsers moesten zich terugtrekken en hun meerdere erkennen in het Russische leger. Hierbij werden veel bombardementen uitgevoerd, waardoor de zwangere Selma en Chaim genoodzaakt werden hun onderkomen te verlaten en hun heil moesten zochten in de omgeving. Deze verstopperiode duurde een dag of twee. Toen waren de Duitsers zover terugetrokken, dat zij weer terug konden naar hun op dat moment veilige stekkie, de hooizolder.

Na de komst van hun eerste kindje, een zoon, Emiel, was er natuurlijk geen wiegje of anderszins aanwezig op de zolder. Het kind werd dan ook in dezelfde vervelende omstandigheden ondergedompeld en sliep tussen zijn ouders in.

Na enige maanden kregen Selma en Chaim de kans terug te keren naar Nederland. Deze kans werd ook met beide handen aangegrepen en zij reisden met hun baby van Lublin, waar zij terecht gekomen waren, naar het Oekraïnse Odessa. Vanuit de haven vertrokken zij per schip richting Nederland.

Door gebrek aan melk moest de baby het doen met volle melk voorzien van room dat als enige alternatief aan boord voorradig was. Het kind werd ziek en binnen 24 uur kwam het te overlijden. De begrafenis bestond uit een "zeemansgraf". Emiel werd toevertrouwd aan de zee bij Griekenland.

De vaartocht ging richting Marseille in Frankrijk, waar Selma en Chaim met de trein verder reisden naar Nederland, naar Tilburg. Van hieruit reisden zij verder naar Zwolle.

In Zwolle aangekomen vonden de twee voorlopig onderdak in Hotel Wijnberg. Hier konden zij een periode wonen. Echter om een nieuw bestaan op te bouwen werden zij gehinderd door de Poolse nationaliteit van Chaim. Het bleek dat de Nederlandse regering in die tijd geen mogelijkheid zag een verblijf van Chaim in Nederland te reguleren. In een brief van de minister van justitie, dhr Kolfschoten, werd hem indirect gesommeerd het land te verlaten.

Het bleek dat doordat zij voor de oorlog niet in Nederland waren getrouwd, deze mogelijkheid om permanent in ons land te verblijven niet werd toegestaan. Ten einde raad zag Chaim geen andere mogelijkheid meer dan onder te duiken in ons land.

Nadat de papieren m.b.t. het trouwen in Polen van Selma en Chaim zoek waren geraakt, hadden zij besloten nogmaals, maar nu in ons land in het huwlijk te treden. En zo geschiedde, zij trouwden nogmaals in ons land voor de wet.

Het laatste had grote gevolgen voor beide. Nadat de Zwolse politie hier lucht van kreeg, werd er in overleg met justitie geconcludeerd, dat door het trouwen van Selma met haar Chaim, zij de Poolse nationaliteit had verkregen. Dat hield dus ook in, dat zij nu moest worden uitgezet.

Doordat de Poolse regering geen onderdanen vanuit het buitenland opnam, ging de uitzetting niet door. Er wordt nog overwogen beide op te sluiten in een vreemdelingenkamp in Valkenswaard. Dit gaat echter ook niet door. Beide worden daarna een tijdje met rust gelaten c.q. gedoogd, met als achterliggende gedachte, dat zij t.z.t. wel weer bij zouden draaien en dan zouden ze alsnog uitgezet kunnen worden.

In ons land krijgen Selma en Chaim nog twee kinderen en openen in onze stad een stoffen- en modezaak. Helaas hielden zij het hier niet lang uit en vertrokken in 1951 naar Israël om een nieuw bestaan op te bouwen. Ook hier konden ze neitaarden en vertrokken naar de Verenigde Staten.

In 2003 is Chaim Engel overleden aan een longaandoening. Selma Engel-Wijnberg leeft en woont anno 2017 aan de oostkust van de Verenigde Staten in Branford - Connecticut. Inmiddels is Selma 93 jaar en heeft te leven met de gevolgen van een broze gezondheid.

Selma Engel Wijnberg in Westerbork 2010 (4517784914) (2)

Selma Engel-Wijnberg op weg naar de bijeenkomst in 2010 in Hooghalen, waarzij excuses kreeg aangeboden en
werd benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau ...
(Foto: FaceMePLS from The Hague, The Netherlands - Selma Engel-Wijnberg in Westerbork, CC BY 2.0)

Op 12 april 2010, tijdens de presentatie van het boek "Selma, de vrouw die Sobibor overleefde", geschreven door journalist en programmamaker Ad van Liempt, is door de toenmalige minister van Volksgezondheid Ab Klink, na 65 jaar, excuses aangeboden. In grote lijnen kwam het er op neer, dat het excuus gold voor de houding die haar geboorteland in die periode ten opzichte van haar en haar man had aangenomen.

"Het had nooit mogen gebeuren.". "Het leed wat u is aangedaan is niet ongedaan te maken en niet te vergoeden", aldus de minister.

Voor Selma kwamen de excuses echter te laat. "Het helpt niet, het is gebeurd.". Ook de excuses die naderhand door burgemeester Henk Jan Meijer namens de gemeente Zwolle werden aangeboden, werden niet meer aanvaard.

Koninklijke onderscheiding voor Selma Engel Wijnberg Wikimedia Commons

Selma Wijnberg ontvangt in 2010 onder toeziend oog van haar kleindochter Tagan, de versierselen behorende bij het ridderschap ...

Wel werd bij Selma Wijnberg tijdens deze bijeenkomst in het Drentse Hooghalen, t.g.v. de herdenking dat 65 jaar geleden het kamp Westerbork werd bevrijd, een lintje door de minister opgespeld en werd zij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau.

Selma Wijnberg 2017bew

Selma Engel-Wijnberg in 2017 ...

Bovenstaande foto, met Selma Wijnberg achter de rollator, kreeg ik in 2017 van de dochter van Selma Engel-Wijnberg, Lidy Engel, opgestuurd. Zij gaf aan dat haar moeder dit jaar 24 uur per dag zorg nodig had en medicatie kreeg tegen depressies en trauma. Ze heeft last van dementie en vergeet veel dingen. Aanvankelijk werd ze meer door de oorlog achtervolgd, maar nu de gevolgen van haar dementie erger worden en met een werkende medicatie, heeft ze minder schrijnende dagen.

Mede door haar broze gezondheid was Selma Wijnberg niet in staat de uitnodiging van de gemeente Zwolle, om met haar familie in 2017 naar Nederland te komen, aan te nemen. Wel waren rond 4 en 5 mei een groep van zevenendertig familieleden van de Wijnberg's te gast in onze stad. In een uitgebreid programma beleefden zij met veel enthousiasme een deel van het leven van Selma in onze stad en woonden zij de opening bij van de permanente nagedachtenis die aan haar en haar familie is gewijd. Deze vorm van eerbetoon en herdenking was al in 2010 door burgemeester Henk Jan Meijer toegezegd.

Synagoge Selma Wijnberg 04052017 640 7V6A3163

Lidy Engel geeft haar kleinkind uitleg op de tentoonstelling ter ere van haar moeder Selma Wijnberg in 2017 ...

Op de Vrouwenafdeling, gevestigd op het balkon van de Zwolse Synagoge aan de Samuel Hirschstraat, heeft het verhaal van Selma Engel-Wijnberg voor altijd een eigen plek gekregen binnen de educatieve tentoonstelling die hier aanwezig is.

De Wijnberg-delegatie bestond uit familieleden uit de gehele wereld. Uit Amerika, Canada, Israël en meerdere landen in Europa. Allen namen zij deel aan de activiteiten die door de gemeente waren georganiseerd.

Synagoge Selma Wijnberg 04052017 640 7V6A3004

 

Synagoge Selma Wijnberg 04052017 640 0700

In de morgen van donderdag 4 mei kwamen zij in de synagoge bijeen met een aantal genodigden, waaronder burgemeester Henk Jan Meijer en wethouder René de Heer, voor de opening van de tentoonstelling over Selma Wijnberg. Hierbij werd door twee studentes van het Cibap, Merit de Haar en Alexa Wilders - gespecialiceerd in schilderen, decoratie en restauratie - aan Lidy Engel en Claire Freeman een replica aangeboden van de originele muurschildering van het voormalige Hotel Wijnberg aan de Veemarkt. Lidy Engel is de dochter van Selma Wijnberg en Claire Freeman is haar nicht, de dochter van Selma's broer Abraham Wijnberg. Het was een cadeau voor Selma Wijnberg namens de inwoners van onze stad.

Synagoge Selma Wijnberg 04052017 640 0738

Journalist Ad van Liempt schreef het boek "Selma, de vrouw die Sobibor overleefde"...

Een bijzondere en indrukwekkende bijeenkomst, waar zeker het verhaal van Ad van Liempt, die ook bij de bijeenkomst aanwezig was, de emoties van menig familielid niet onberoerd liet. Ook het optreden van het koor van de Openbare Basisschool De Octopus maakte grote indruk op de aanwezige familieleden.

Synagoge Selma Wijnberg 04052017 640 7V6A2998

Het kinderkoor van de OBS De Octopus ...

Synagoge Selma Wijnberg 04052017 640 7V6A3092

De replica die werd aangeboden aan de familie van Selma Wijnberg tijdens de opening van de tentoonstelling in 2017, die aan haar is gewijd ...

Synagoge Selma Wijnberg 04052017 640 0813

Het dankwoord van Lidy Engel ...

In het begin van de avond was een delegatie van de familie bij de Gedachtenisbijeenkomst in de Oosterkerk en namen zij daarna deel aan de Stille Omgang en de Dodenherdenking.

Ieder jaar voor de aanvang van de Stille Omgang, vindt er een gedachtenisbijeenkomst plaats in de Oosterkerk aan de Bagijnesingel. In 2017 werd tijdens de bijeenkomst speciale aandacht besteed aan het leven van Selma Engel-Wijnberg en werd in aanwezigheid van de Commissaris van de Koning Ank Bijleveld-Schouten, burgemeester Henk Jan Meijer en enkele wethouders stilgestaan bij de gevallenen in de Tweede Wereldoorlog.

Het is in 2017, 72 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd van zijn bezetter. Voor ieder jaar wordt tijdens de dienst, als gedachtenis, een roos in een bol van prikkeldraad geplaatst. Deze rozen krijgen 's avonds tijdens de Dodenherdenking bij het Oorlogsmonument in het Terplekwijkpark, een plekje op het daar geplaatste oorlogsmonument. Daarnaast wordt traditioneel tijdens de gedachtenisbijeenkomst de Kaddisj voorgelezen, een van de belangrijkste gebeden van het jodendom. In de Kaddisj wordt God in zeer veel termen geprezen.

De organisatie van de gedachtenisbijeenkomst is al jaren in handen van het Podium van Kerken, het Humanisctisch Verbond en de Joodse Gemeente in Zwolle.

Stille Omgang 2017 0897 640

Het begin van de Stille Omgang met Commissaris van de Koning Ank Bijleveld-Schouten,
burgemeester Henk Jan Meijer en de ceremoniemeester van de herdenking Arjan Duijn (links) verlaten de Schoenkuipenbrug ...

Na de gedachtenisbijeenkomst verzamelen zich de deelnemers aan de Stille Omgang op de Spinhuisbredehoek, nabij De Librije in het voormalige Huis van Bewaring. Van hieruit vertrekken zij inclusief de Commissaris van de Koning, de burgemeester en aanwezige wethouders voor de Stille Omgang door een deel van de binnenstad. Als eindpunt wordt het Terpelkwijkpark aangedaan om daar de gevallenen van de Tweede Wereldoorlog in het bijzijn van honderden Zwollenaren, groots te herdenken.

Stille Omgang 2017 7V6A3587 640

Familie van Selma Wijnberg lopend in de Stille Omgang in de Sassenstraat ...

Tijdens deze drukbezochte Dodenherdenking in het Terpelkwijkpark werd door Lidy Engel samen met enkele leden van de Nederlands Israëlische Gemeente Zwolle en de Indische en Molukse gemeenschap in onze stad, een krans gelegd ter nagedachtenis aan de burgerslachtoffers.

Op vrijdag 5 mei was de familie te gast bij de opening van het Bevrijdingsfestival en bezochten zij verder interessante lokaties in het Zwolse, die een link hebben/hadden met het leven van Selma Engel-Wijnberg.

In de middag was de groep present bij Woningcorporatie Delta Wonen aan de Veerallee. De woningcorporatie is al een tijdje gevestigd in het voormalige Gymnasium Celeanum.

In de Tweede Wereldoorlog, op 2 en 3 oktober 1942, deed het gymnastieklokaal van het gebouw dienst als doorvoer van een groot aantal Zwolse Joden naar het Kamp Westerbork, om vandaar verder getransporteerd te worden. Dit gebeurde later nog tweemaal, waardoor bijna alle Joden uit Zwolle waren "afgevoerd".

Helaas is dit stukje Zwolse geschiedenis in september 2015 bij een brand in rook opgegaan en kon, volgens directeur Eric Leideman, het gymnastieklokaal om meerdere redenen, niet meer in zijn oude vorm worden herbouwd.

Gevelsteen Delta Wonen 7V6A4216

Als herinnering aan deze verschrikkelijke deportatie van Zwolse Joden vanuit het lokaal staat, sinds 3 oktober 2008, voor het gebouw een Joods monument "De Rozenboom" van kunstenares Iris Le Rütte. Een bronzen sculptuur van 4 meter hoog in de vorm van een boom met een groot aantal takken. Deze takken reiken hoopvol en tegelijkertijd wanhopig naar de hoogte. Aan de toppen van de takken bevinden zich rozen. Twee van deze rozen hebben de vorm van de "kus" meegekregen en lijken hoop en liefde te symboliseren.Tevens is in het gymnastieklokaal aan de voorzijde, bij het begin van de oprijlaan, een muursteen met datum ingemetseld.

Bij dit onderdeel van het programma werd de familie Wijnberg ontvangen door de directeur van Delta Wonen, de heer Eric Leideman. Na een welkomstwoord van hem kregen zij een uiteenzetting door de heer Evert Jan Entzinger van Historische Muurreclames Zwolle, rond de muurschildering van het voormalige Hotel Wijnberg aan de Veemarkt.

DeltaWonen Familie Wijnberg 2017 7V6A4334 640

De directeur van Delta Wonen, Eric Leideman, in gesprek met Claire Freeman, de dochter van de broer van Selma Wijnberg, en haar man ...

Een deel van de originele muurschildering was als één blok opnieuw ingemetseld met uitzondering van één steen. Het blok stond in de bijeenkomstruimte opgesteld en trok bij binnenkomst direct de aandacht van veel familieleden. Ook had men een aantal glas-in-loodramen opgesteld die tijdens de sloopwerkzaamheden van het hotel in 2016 waren verzameld.

DeltaWonen Familie Wijnberg 2017 7V6A4405 640

De muurschildering is ooit opnieuw geschilderd geweest. Op de foto de originele steen met de initialen van de schilders van de muurschildering.
De onderste, minder duidelijke, initialen zijn van de eerste schildering en de meest duidelijke, zwarte, initialen van de laatste muurschildering ...

Door directeur Eric Leideman van Delta Wonen werd de familie toegezegd dat hij zijn uiterste best zal doen het deel van de originele muurschidering in de nieuwbouw een permanent plekje te geven. Dit gebaar werd met veel enthousiasme en met grote dank door de familie in ontvangst genomen.

DeltaWonen Familie Wijnberg 2017 7V6A4193 640

Een deel van de muurschildering van Hotel Wijnberg, opnieuw ingemetseld. In de linkerbovenhoek ontbreekt een steen ...

DeltaWonen Familie Wijnberg 2017 7V6A4407 640

De ontbrekende steen werd in delen aan de familie overhandigd.
Lidy Engel mocht het eerste deel in een houten kistje in ontvangst nemen ...

In de uiteenzetting van Evert Jan Entzinger m.b.t. de muurschildering, kwam het ontbreken van die ene steen aan de orde. Het was een bewuste keuze van de makers. Een deel van deze steen werd in een houten kistje overhandigd aan de dochter van Selma Wijnberg, Lidy Engel. Daarnaast kregen de familieleden allemaal een stukje van de steen als aandenken aan het leven van Selma Wijnberg in het Zwolse.

Hieronder kunt u de schitterende documentaire zien die gemaakt is in opdracht van de afdeling Erfgoed Tweede Wereldoorlog van het Ministerie van VWS en Herinneringscentrum Kamp Westerbork.

Op dinsdag 4 december 2018 kwam het trieste bericht naar buiten, dat de laatste Nederlandse overlevende van het vernietigingskamp Sobibor, Selma Wijnberg, op 96-jarige leeftijd in haar tweede vaderland, de Verenigde Staten, was overleden.

De laatste tijd was haar gezondheid sterk afnemend en was herkenning van mensen verdwenen. Ondanks alle verschrikkelijke en moeilijke periodes in haar leven, heeft Selma Wijnberg de leeftijd van 96 mogen bereiken.

Bron:
Documentaire NOS - Selma, de vrouw die Sobibor overleefde
Website Iris Le Rütte
Wikipedia
De Swollenaer

Meer foto's van de opening tentoonstelling Selma Wijnberg in de Zwolse Synagoge - 2017

Meer foto's van de deelname van de familie Wijnberg aan de Stille Omgang - 2017

Meer foto's van de Dodenherdenking in het Terpelkwijkpark met deelname van de familie Wijnberg - 2017

Meer foto's van de uiteenzetting muurschildering Hotel Wijnberg bij Woningcorporatie Delta Wonen - 2017

Facebook - Like Zwolle in Beeld

We use cookies

Wij gebruiken cookies op onze web site. Sommigen zijn essentieel voor het correct functioneren van de site, terwijl anderen ons helpen om de site en gebruikerservaring te verbeteren (tracking cookies). U kan zelf kiezen of u deze cookies wil toestaan of niet. Let op dat als u onze cookies weigert mogelijk niet alle functies van de site beschikbaar zijn.