Naar Foto's van Zwolle
Naar Zwolse herinneringen

Zelf gemaakte pentekening van de Sassenpoort, getekend door oud-Zwollenaar Jacob van Dalfsen (Noordwolde) ...

Zomoar een pèr stukkies òver ons gezin, zó tussen 1938 en 1960, uut et lèwen egrépen dus, kleine veraalties van ’t wel en wee in de Diezerpoorte, een stadswiek in Zwolle.

Inolt
1. Gasmunties 2. Slootkante 3. ’t Trammegien 4. Japie 5. Witkalk 6. Winter 7. Eerappels 8. Ons uus 9. Tebak 10. Knokkn	11. Skaatsen en wakuusies 12. Be-Quick 13. Boernkool 14. Een breurtie 15. Waterrottn 16. Engelse lesse 17. ’t Ziekenuus 18. Lijntiestrekker 19. Meziek 20. Tulp, oek zelf  bin begunnen met werken	21. Uusdieren 22. De Stuwe 23. Zeilen 24. Toafel met meziek 25. Gennestroate 26. Legere skoele 27. Zo jong al 28. Welpn en verkenners 29. Meisies 30. Militaire dienst

 

1. Gasmunties

Ik bin geboren in de Frans Alsstraote, maar dör ek maar ien jör ewoond, dus det zak maar vergèten, dör weet ik niks van, alleen van euren zeggen, dus noar de Bankastroate, de Indische buurte zogezegd, an de slootkante zeien weej ook wel, maar meer in ’t geheur lag “Vlasakkers”, der zal vrogger wel vlas verbouwd  wèzen, maar officieel was ’t “De Diezerpoort”.

Een gezellige buurte, weej kenden mekaere allemoale, een arbeidersbuurte, ze adden vulle veur mekaar òwer, een köppie suker, een gasmuntie beej mekare lienen, effen een prötie maken, dör was nog tied veur, dör oevie now niet meer umme te kommen, ie weet soms niet iens wie der twie uzen verder woont.

De oude gasfabriek die ooit op het Noordereiland stond. De foto vanaf de oever van de Achtergracht genomen ...
(Foto: HCO - PBKR1072)

Ik ebbe ’t dör net ehad òwer een gasmuntie, die mossie altied koopn beej Klaas van der Hörst, die ad zien winkeltie van de Enkabé op de Vlasakkers en as mien moeder in de gaten ad det ze met der laaste muntie bezig was, mos ie erd lopen noar Klaas, een pèr stuvers in de and en dan stoj beej Klaas te wachtn op oe beurte en der ak al zo’n ekel an, ie mut weetn, ik adde nogal dikke bienen onder mien körte mesjester brukie uutkommen en deur mien moeder gebreide kniekousen an, met van die dikke kabels derin, dus ie kunnen wel noagoan wat veur kommentaar aj kregen, “’t lieken wel meidebienen, muj is kieken wat een stampers” en dan wol ie ze wel graag een skup onder un dikke konte gèven, die wieven die der achter oe stonden en aj dan eindeluk oew munties ad, gauw noar  uus, “wör blievie now zo lange, de wasse wurt meej zo weer kolt!” Gauw met een muntie noar de meterkaste, det ding derin en dan aj weer gas, ie kon in ieder geval nooit rood stoan beej de gasfebriek.

De Zwolse gasfabriek in de jaren vijftig aan de voorzijde gefotografeerd (Assiesplein) ...
(Foto: Harry ten Klooster)

Bij de gasfebriek kon ie ook alties precies zien wanneer ’t wasdag was, dan stond alf op de dag  die grote kètel al zowat in de leegste stand en asse vol was stond die grote kètel elemoale bòven an, maar dör kan mien vader vûlle meer van vertellen, want die woonde der vrogger vlak tegenòwer, aj die veralen mut geleuven dreugen ze dör altied de kleern as ze weer is in de sloot waren esprungen, in plaats van deròwer.

 

2. Slootkante

Ik  ebbe ’t  in ’t begin ehad  òwer de slootkante, weej woonden in de Bankastroate en dör hield de stad op,  dör begonnen de weilanden, er liepn  altied wel een pèr koeien of een peerd van Van Diek, de peerdeandelaar aan de Meppelerstroatweg, weej adden dus een mooi uutzicht, aj beej ons de stroate òwerstak ston ie an de sloot, een stienen wallegie noar benèden, dan aj ’t water, dus een anleupie nemmen vanaf  ’t  uus, precies op tied springen en ie stond in ’t weiland.

Now muj goed begriepen det weej der wel es een natte poot oppeaald ebben, maar dör  bleef ’t beej, weej ebt meer elachen um de buurman van nummer tiene, ij was van beroep beanger en lussen zo now en dan een lekker slökkie, zo kwam ij op een oavond late thuus en ij  ield zich vaste an de mure van de Celebesstroate en zo strukelend kwam ij op de oek beej de familie Òvverweg, dör ield de stroate op, ie goat noar rechts en onderd meter verder aj zien uus, maar ij vuulde gien mure meer en ging dus met zien zatte kop rechtdeur, zo de sloot in, ij bleef maar plonzen, ’t leek wel een koppel enten, maar ij zocht zien pette en toen e die evunden ad, gauw op zien kop, ie kunt wel noagoan oe det er ef uutezien, ’t kroos achter de oren, modder in de skoenen, ie moggen bliej wèzen  dej niet in zien skoenen stund, want zien vrouwe was niet zo mak.

Op det sleutie ebben weej ook allemoale leern  skaatserieden, de ulties onder de leerzen, goed vastebunden, een olde stoel veur oe uut en zo kreeg ie ’t vanzelf wel te pakken, maar soms was det ies zo slecht, dej der niet op kon riedn, dan aj blösies-ies, as ’t goed ad evreuren, wol ’t water nog wel es onder ’t ies weglopen en dan knappen ie der zo deur.

Det ies koj dan mooi kapot maken met een stuk iezer waj opaalde beej de remiese van de E.D.S.-tram in de Celebesstroate, det waren van die poalen die op de wagons stonden en der ek meej een keer met op de leerze estampt, zodat meej de nagel van de grote tie goed blauw was, toen was ’t meej aordig òwer um op ’t ies te stampen.

 

3. 't Trammegien

De  remiese van de E.D.S. (Eerste Drentse Stoomtrammaatschappij) stond in de Celebesstroate, dör  kwammen ’s aovonds de lokomotieven terugge van un töchies naor Dedemsvoart, Balkbrug en nog vulle verder.

 In de oorlog stonden weej ze vake op te wachten, want effen veur ze de remiese inreden, maakten ze de vloere skone van de locomotief met een grote skuppe en gooiden ze de sintels uut de kètels, want die kerels wisten ook wel wör aj met oe tassie op stonden te wachten, ze stoakten die trams met cokes en briketten, van die grote brokken en det gooiden ze der óók altied af en weej dan as een duveltie uut een deusie d’r op af en dan kon tuus ’s aovonds de kachel weer lekker branden.

Aankomst stoomtram bij tramstation De Vlasakkers in mei 1942 ...
(Collectie Henk de Kleer)

Er werd dör ook altied met de goederenwagons èn en weer ereden, want ze mossen de volgende dag weer klör stoan veur ’t volgende vraggie, vake was ’t laden beej de nachtboot op de Diezerkade, det was de boot die via de Thorbeckegrachte en de Willemsvoart, wör ze skutten in de sluus, dan ginge de Iessel op noar Kampen, ’t Iesselmeer öwer en zo noar Amsterdam.

Ik bin ien keer met mien vader mettewest noar een zuster van um en dörumme weet ik det zo goed, ai nog nooit de stad uut bint ewest is det een ele belewenis.

’t  Was dus altied druk aan de Celebesstroate, de laadkleppen noar benèdden, koeien der op en af, skaopen, geiten, peerden, stro, turf, van alles, er was altied wel wat te belèwen en  weej spölden er dan ook altied graag en ook al  zat de baas van ’t spul, Compagne, te mopperen det weej der tussen uut mossen goan, weej gingen onze eigen gang, ij kon ons toch niet te pakken kriegen met zien ulten poot, totdat Japie Westerhof, een jonge uut de buurte er onder kwam en er twie ulten bienen an òwer ield, toen was ‘t òwer.

Ik zie Compagne in gedachten nog vake lopen, vanaf de Diezerkade, veur de tram uut, rammelen met de belle, soms een lantéren in de and, det ding  mos stapvoets totdat ij effen buuten de stad was, Thomas à Kempisstroate, Meppelerstoatweg en dan kon e snelheid maken, nieuwe lading alen.

 

4. Japie

Ie ebt net elèzen det Japie met twie ulten bienen verder mos, maar veur det ze die konnen anpassen, trokken weej met zien allen ’m met de bolderkarre òweral noar toe, ij eurde er tenslotte ook biej, as weej gingen sleutiespringen of eierzuuken, ginge met, as weej òwer een sloot enne mossen, dan nam ien van de groten em op de rugge, ermen goed um de nekke en springen, anderen gooiden dan de karre er wel achteran en as ij te völle proaties kreeg in zien karre, lieten weej um gewoon stoan, dan wolle wel stille wèzen, met alle spellegies deed ij gewoon met, spulden weej rovertie op de Agnietenberg ging de karre met, zelf gemaakte geweren, de kolf ezaagd van een olde planke, een iezeren buis van de elektriciteit was de loop, die werd er met een pèr beugelties op vaste ezet, wekringen an de veurkante vaste maken en ie kon òweral met skieten, stienties, eikels, kastanjes, waj maar in de vingers kregen.

Japie werd in een grote koele ezet, det was ’t oofdkwertier, olde oeden op, een lappie veur ’t oge en ie vermaakte oe de ele middag en waren weej al te smerig, dan gingen weej zwemmen in ’t meertien vlakbiej, als weej terugge gingen noar uus, Japie ook, ij kon zwemmen as een rotte, zien bienen zaten um niet in de weg en aj niet oppassen zat e achter oe en gingie köppie onder, want in ’t water was ij verrekte andig.

Toen ij later zien ulten bienen kreeg en ij doar zo stief met probeerde te lopen, kwam ij muujlukker veuruut as toen weej um trökken, twie stokken, twie slecht verende bienen, wied uut lopen, ie zag em ook meer zonder as met die bienen. An Westerhof en zien vrouwe merken ie trouwens niks, ondanks det Japie hun ienigst kind was.

 

5. Witkalk

Zo kom ik vanzelf op skoonmaak, as mien moeder de kriebels kreeg um alles op de kop te zetten, gedienen van de ulten ringen af, weej adden zo’n ulten poale an ’t plafond, an de kante zat zo’n ulten knoppe, die mos er offedraaid wurden en dan skoof ie de ulten ringen der of en koj de gedienen buten angen, wiej adden van die gedienen die enorm prikten, ’t was een ele ruwe stof, donker broen van kleur, det zal wel veur ’t verduusteren in de oorlog em ewest, afijn, as alles buten stond, was ’t kloppen en nog es kloppen, mien va mos behangen en an de bòwenkante van ’t behang zo’n kleurig rantien plakken en niet te vergeten alle banen mosten eknipt wörden, want er zat altied zo rantie an de kante van een alve centimeter över de volle lengte van de bane, eerst netuurluk ’t plafond witten en dör ebbie kalk veur neudig.

Mien moeder gaf meej zo’n zinkn emmer en een gulden en dan mos ie lopend noar ’t ende van de Borneostroate, want dör zat Van der Braak bouwmaterialen op de oek van de Vechtstroate, ze adden zo’n grote putte in de grond wör alleen maar kalk in zat en dan vroeg ie veur een gulden kalk, de werfbaas liep noar die putte en pakte zo’n ronde batse en klatste der twie skeppen van die smurrie in, spierwit, glad, zo’n bettie de dikte van jam en dan gauw noar uus, mien olders verdunden ’t dan en kalkten alles wat er maar te kalken viel, W.C., keuken, kelder, plafonds, gang en det met iene emmer veur een gulden.

 

6. Winter

Wak now goa vertellen gebeurde in de winter van ’44 op ’45, ’t had best esneeuwd, er lag een dik pak, dus lekker buten spöllen samen met mien buurmeissie Rieneke, aj beej ons achter in de tuin stond, keek ie zo beej hun de tuin in, ’t was dus mien achterbuurmeissie, maar die ad zo’n andige vader, weej nuûmden em ome Koerd, ij was geen ome, maar onze olders gingen völle met mekaar umme en dan wurd ’t gauw ome en tante. Zo dus ook beej de familie Schemmekes, ’t was dus ome Koerd en tante Trijn.

Maar ik dwale af, ome Koerd was zo andig en ad veur zien dochter een slee emaakt, in de oorlog was er geen slee te koop, dus zelf maken en ik mut zeggn, ij deed ’t merakels goed, eel simpel van konstruktie, twie planken liggend, an de veurkante rond emaakt, met d’r bòwenop dwerslatten, an de veurkante een gagie veur ’t touwgien wat er deur mos, een pèr gliejiezers van wat bandiezer der onder en trekken met die andel, Rieneke der op en ikke trekken, weej adden de grooste lol, ook al umdat ik klompn anadde, tripklompn en klompn in de snee is altied lachen, want de snee blif plakken en ie wörd steeds groter, as de  kloeten groot genog bint, een skup tegen de mure en ze vielen der af en ie kon weer verder, grote lol dus.

Marechausseekazerne aan de Meppelerstraatweg op 3 april 2018 ...

Maar det was maar van korte duur, want der kwam een mof an met een grote zak op zien rugge, weej mossen beej ’m kommen, ij pakte meej de slee of en zette dör die zak op, der zatten kôlen in, de moffen adden un oofdkwartier in de Marechaussee-kazerne aan de Meppelerstroatweg en dör mos die mof henne, ij zal wel mû ewest wèzen, want weej konden brullen wat weej wollen, ij nam de slee met, weej achter em an, noar de kazerne, ij ging er met noar de achterkante en kwam terugge met slee en ... kuch, de troanen liepen ons nog òwer de wangen umdat weej dachten dat e ons slegien epikt ad, maar weej kregen d’r een  brood veur terugge, weej gauw noar uus.

Tante Trijn en ome Koerd wollen d’r niks van ebben, det was van de moffen en dör wollen ze niks met van doen em, maar weej ebt ’t met zien vieren oppegèten, was wel wat zoer en stief, maar ’t was brood en ie mag een gegeven peerd niet in de bek kieken.

 

7. Eerappels

Ie ebt al ergens elèzen dat weej an de slootkante woonden, now in de oorlog adden die moffen netuurluk ook onger en most de T.O.T.* de weilanden veur ons uus met de skuppe ummezetten en werden der eerappels innezet, det was natuurluk koren op onze molen, kuj begriepen.

Wiej zagen det allemaole an, die mensen van de T.O.T., die elke dag op ’t land an ’t werk waren, ze werden bewaakt deur de moffen en adden van die kale koppen, wör aj ze an kon erkennen, ’s murgens gingen ze in kolonne noar ’t  land en ’s aovonds terugge, mien buurmeisie an de rechterkante, Riekie van der Vegte, ze zal toen zo’n 15 of 16 jör ewest wêzzen, scharrelde ôweral oeden en mussen op die ze stiekum an de mensen van de T.O.T. gaf en als ze terug marcheerden zetten ze zo’n musse op als de moffen effen niet keken en konden ze er tussen de mensen die stonden te kieken, tussen uut kniepen, hoe vake det gelukt is weet ik niet, det muj Riekie maar vroagen.

Maar ik dwale weer of, ik adde ‘t òwer die eerapels, ’s aovonds  in de skemer, sprongen weej de sloot òwer, en verdwenen tussen ’t loof, eerappels gappen, van de moffen maj stèllen, ook al ad de dominee ons nog zo veur e olden: ”Gij zult niet stelen!”
-----
* T.O.T.  of T.O.D. det weet ik niet.

 

8. Ons uus

Ja, ie zullen zeggn, ie proat maar òwer allerlei dingn uut de buurte en vertelt verder niks, now ik wol ’t eigenluk wat van de ak op de tak loaten goan, wat meej maar te binnen skut kump ’t eerst en ak een bepaald woord gebruuke, skut meej vanzels weer wat anders te binn.

Ja ons uus, Bankastroate nummer zesse, grote grûne  deure, ’n klein raampie an de bòwenkante met een traliehekkie der veur, ’n sluttel an een touwgie, an de linkerkante een mooie gepoetste köpperen belleknoppe (des al een verhaal apart, want now ik òwer die knoppe beginne, skut meej te binnen dek der vrògger an werd vastebunden in een klein tuigie en as ik dan te verre de stroate op ging, noar de slootkante op an, kon mien moeder  an ’t geluud van de belle euren dek der nog an zat).

Aj de deure lös deed zag ie een lange gang, met recht der achter een trappe noar bòwen, twie deuren noar rechts, de eerste bracht oe in de veurkamer, de achterste in de uuskamer.

Een gewone rechtoekige kamer met in de oek een kòllenkachel, noar de veurkamer een pèr skoefdeuren met glas in lood ramen, an de achterkante een pèr opensloande ulten deuren noar de tuun, links van de grote deuren, de keukendeure en aj deurliep, een klein allegie met links de poepdeuze en dan ston ie weer buten achter ’t  uus, woar nog een ulten skure ’t zakie benèden kompleet maakte.

De keuken was niet zo groot, een granieten aanrecht met een enkele krane erbòwen, links ervan aj ’t  twiepits gasstel met er noast een driepits petroliestel, erbòwen een ulten afzoegkappe, langs ’t rantie wat oakwerk met punaises vasteprikt, met ’t bussie pèper en nootmuskaat d’r op, de nootmuskaat was zo’n stukkie waj met een raspie der zelf af mos alen.

Vanuut de keuken kwam ie nog in de kelder met  twie ulten tregies noar beneden, wör de bonenpot stond,  zo zolt as wat, met een rond plankie en een grote stien der op en in de winter, op een pèr skutties, de eerappels. Rechts nog een planke wör de andere dingen  stondn, zoals suker, meel, brood, eiers op zo’n ulten rekkie.

Um nog effen op die gang terugge te kommen, dör liep de trappe noar bòwen, op ’t ende een klein slaggie noar rechts en d’r aj weer een oaverloop, met links de eerste deure  noar de kamer van Albert en meej, een twiepersoons bedde en een enkele ingebouwde kaste in de mure, weej keken op de achterkante òwer de tuunen  van de Java- en de Celebesstroate, aj de oaverloop weer opging en de volgende deure pakkn, kwam ie op de sloapkamer van vader en moeder, die an de veurkante sliepen, onder de grote koekkoek, en dan aj nog ’t kleine kamertien met een vaste kaste op ’t ende, die kamer werd later mien kamer, det was ’t wel zo’n bettien, alleen valt nog te vermelden  det mien vader een extra loek ad ezaagd in de keukenvloere veur  ’t geval ie snel weg mos duken in de oorlog, in de kamer zat ’t normale loek, det wis iederiene, maar die in de keuken was een geheimpie.

In de keuken maken weej trouwens ons eigen licht, een ulten wielegie met kleppies, een riempie der an noar een olde dynamo met een fietslampie, det wielegie zetten weej dan onder de krane en aj de krane lietn stromen aj een klein peertie brandn, goochem, een watermeter kenden ze  toen nog niet, mien vader hef ’t ook nog een keer eprobeert met een olde fietse op een stander, maar dan mos ie de ele aovond trappen.

Mien moeder maakte ook wel es er eigen lampe as weej ölie van Reinders adden, Reinders was de öliefebriek die biej ons in de buurte stond en as jonges gingen wiej stiekum naor de febriek om stukken kokos te gappen, die lagen op grote bulten buten veur ’t  vervoer naar de Mok, zo hete ’t gebouw wör ze in opgeslagen werden, een olde jutezak met en aj de zak vol ad, noar uus, de mensen van Reinders zeiden d’r niks van, ik eb al is eerder ezegd van de moffen maj gappen,  mien moeder kookte ze en zo aj weer ölie, wat ölie in een glasie, een olde kürke met een katoentie er deur, een zogenaamd drievertie, een lucifer der an, en ie adden d’r weer  een lichie beej.

 

9. Tebak

Ik wete niet oi mien opa ekent ebt, maar van mien moeders kante, opa Ester dus, was een verwoede proemer. En ie kunt wel noagoan, in de oorlogsjören was dör muujluk an te  kommen.

Now muj weten det noast ons, op nummer vere, olde Lanfemeijer woonde, die was van beroep sigarenmaker ewest en det deed e in zien vrieje tied dus nog. Ik zie mien opa nog gunteren als Lanfemeijer de sigaren die ij edraaid ad, tussen de uutgeolde planken deed, want dan kwam ’t moment weur mien opa oppewacht adde.

De sigaren staken aan beide kanten buten de  plankies uut  en dan pakte Lanfemeijer een skerp messie en sneed zorgvuldig de restanten van die sigaren of, zodat ze allemoale èwen lang werden, de krummels en stukkies die dan òwerbleven deed e in een buule en die mog mien opa ebben, ij stak det tevrèden achter de koezen en kon der weer een ele tied tegen.

Dej van zo’n proeme wel is een vieze smaak in de mond kriegt, kank meej  trouwens best veurstellen en opa ad doar veural zundagmörgens last van, want dan zag ie ’m  de Meppelerstraotweg  aflopen en als weej em dan zagen lopen en noar mien moeder riepen det opa langs de tramrails liep richting “De Vrolijkheid”, dan was steevast heur antwoord:

 “Opa is noar de kerke in Berkum”, weej geleufden ’t ook nog, oewel weej em nooit zingend ebben zien terugkommen.

 

10. Knokken

Ie ebt in elke buurte wel vechtersbazen, d’r mut wat te meppen wèzzen, anders is der niks an en veural in een arbeidersbuurte kwam det nogal is veur.

Op een middag liep ik richting Diezerenk samen met Wimpie, ie weet wel de zunne van de behanger, umme wat takken van de wilgen te snieden, weej wollen een piele en bôge maken en dör stonden een pèr mooie wilgen, weej waren net ter heugte wör now Lode met zien bloemisterieje zit, zo ongeveer achter  ’t uus van Ruth Beumer, toen dör allemoale jongen in een grote kringe stondn.

D’r werd evöchten, now dör  mossen weej beejwèzzen, ’t bleek det poepie Bosman met  mien breur an ’t vechten was en ’t zeugie wat er  omhenne stond, was duudeluk op de and van poepie en der ek meej  kenneluk zo kwoad  òwer emaakt, ik wiete niet iens wör ’t òwer ging, ik greep een dikke stok en eb det jonk zo aferost det e drie wèken met zien erm in ’t verband mos, de knokparteije was gauw afelopen.

 

11. Skaatsen en wakuusies

Ik ebbe al verteld det Albert, mien breur en ikke ebben leren  rieden op de sloot  veur ons uus, met valln en opstoan  en de neudige blauwe plekken en bultn. Ulten skaatsen, een pèr goeie akkebanden en een pèr stevige lange veters uut de voetbalskoenen, meestal adden wej de leerzn an, werm innepakt en dan noar de iesbane in de Weezenlanden, now stiet het Thomas à Kempislyceum op die plase. ’t Was een ele grote bane en aj een keer was rondewest koj ’t al eurdig in de bienen vulen.

Het paviljoen dat bij de ijsbaan aan het Groot Wezenand stond. Het was een onderkomen voor de schaatsers van deze toenmalige ijsbaan ...
(Foto: HCO)

 Met de wind mè deden weej de jesse lös, goed wied ollen, dan zeilen ie zowat òwer de bane, ie vervelen oe nooit, d’r was altied wel een stok te vinden umme tegen een stuk ies te meppen det lös lag, det was onze eishokkie.

Op een keer, ’t ad al een tied erd evreuren,  konden Albert en ikke een tocht maakn, beej de duker in de neeje Vechte de skaatsen onder en richting Olde Vechte,  beej Berkum onder ’t bruggie in de Waterstege deur en maar weer verder, de kassen van Koezen  kwammen in zicht en dör aj de sluus al,  Koezen stond der zelf oke en zei nog tegen ons det weej in de sluus an de kante mossen skaatsen, umdet ’t ’s nachts  pas was dichtevrören, maar de waarskuwing kwam te late, Albert zeilde der midden in en plumpte alle kantn op, ij probeerde op de kante te kommen, maar det lukte met die gladdigheid niet, ’t brokkelde steeds af, ik grepe een lange bonestok en ield um die veur, ik adde de voeten met de skaatsen deronder, dwers  op ’t ies, umme zelf niet weg te glieden en maar trekken en joa eur ij kwam der uut, zien skaatsen zaten nog goed, gauw rechtsumkeert en erd noar uus, weej ebt  nog nooit zo erd ereden as die middag, toen weej weer beej de duker kwammen en de skaatsen van Albert of wollen doen, waren zien banties elemoale vast evreuren, met wat roppen en trekken gingen ze of, gauw erdlopend noar uus, kleren uut, pyjama an en veur de werme kachel.

Toen ’t die winter eindeluk ging dooien, adden weej weer andere spellegies wör onze moeder niet zo gek op was, op de grachte beej de Diezerkade, dreven ele grote skotsen ies, wör aj, net as alle jongens, op mos springen oj now wol of niet, natte voeten dus, of snel lopen van de iene kante van de Diezerkade noar de andere, ’t ies kraken alle kanten op,  wakuusies* maken was best leuk werk.
----
* Wakuusies maken, is eigenluk snel ower ’t slechte ies rennen zonder det oe de sòkken en skoenen nat wurden.

 

12. Be Quick

Mien vader was ién van de mede-oprichters van voetbalvereniging Be-Quick, det was gebeurd in 1928, een mooi entie terugge dus.

’t Ield netuurluk wel in dej der ook lid van was, ook al waren mien breur en ikke niet zukke sterren, ik majen al is gauw òwer de balle hen, ’t veurdeel was det weej allebei nogal groot waren, dan koj ze lekker tegen oe an lòten lopen en dan aj toch de balle en een poot teruggetrekken was d’r ook niet beej.

Onze vader was ook administrateur en det hield o.a. in det alle leden een clubblad kregen en de bandeerstrokn dörvan werden deur ons allemoale aan toafel eschreven, ak meej goed kan  erinneren waren det zo’n achtonderd adressen, balpennen  waren d’r niet, dus det was de penne deupen in een pöttie inkt, een stapel bandeerstrokn pakken en maar skrieven en det elke moand weer, as de bladen uut Deventer kwammen, want dör werden ze edrukt, d’r zurgde  Visser veur, een olde Be-Quicker die verhuust was en bij de N.D.I. werkte.

Die bandeerstrokn mos ie dan noaderand plakken en dan kon ’t zakie noar de post.

Mien vader ad ook nog een rubriek in det blad veur de jeugd, een puzzeluukie en wie ’t ad ewunnen kon een rieksdaalder opalen beej ome Jaap, want zo eten mien vader in det stukie (in werklukeid is zien name Adriaan), weej mochten jammer genog nooit metdoen, weej konnen eigenluk ook best wel twie en een alve gulden gebruken.

 

13. Boernkool

Wat weej met zien allen iedere middag op ’t börd eschept kregen, det weet ik niet meer, ’t was in elk geval wel voedzaam, want weej bint allemoale an de stevige kante.

Det ad ook een veurdeel, want as er beej ons in de buurte klappen vielen, sloegen ze ons meestal òwer, want weej mepten wel terugge en det wol wel ankommen.

As ’t der  an zat mossen weej noar slager Beekman op de oek van de Middelweg en de Thomas à Kempisstroate en dör aalden weej dan een fijne rookwurst, dör was die kerel merakels goed in, ’t werd oe goed op ’t erte edrukt dej noar Beekman mos en niet noar slager Stern, Börst, Van Riele of Brinkuus, want zovùlle  slagers zater d’r in iene stroate*.

Maar meestal  was ’t zonder wörst, want de dubbelties mossen wel twie keer ummekeert wurden, veurdat ze uutegeeven werden.

Wiej kwamn tuus en dan koj meestal al roeken wat de pot schafte, as det spruuten waren, wok graag te late kommen, ik adde al een ekel an de lucht, loat stoan èten!

Afijn op een goeie dag skoeven weej an de toafel, d’r werd deur mien moeder boernkool opeskept, “wör is de wurst”, was onze vroage.

“Now”, zeg mien moeder, “die angt disse keer onder de toafel!”
----
* Det er in die stroate zoveule slagers zaten kwam deur ’t feit det de E.D.S.-tram ower die stroate de stad binnenkwam en de koeien en ander vee dör werd verladen noar bijv. de nachtboot an de Diezerkade, al de boeren kwamn vanut die kante dus de stad in, aj goed kiekt naor sommige muren, dan kuj de ringen nog vinden waaran de biesten werden vastebunden veur de andel, in diezelde stroate aj ook twie hoefsmeden, kuj noagoan.

 

14. Een breurtie

Òwer Be-Quick ek ’t al ehad, maar ik wil er wel effn op teruggekommn, want toen Albert negen werd, kreeg mien moeder kenneluk meer tied umme andere dingen te doen en der was een cluppie beej Be-Quick opericht veur oldere dames, dus onze moeder  der ook beej.

Ien keer in de wèke ging ze noar de Obbemaskoele, umme onder leiding van Jan Nieuwenkamp een  vöggelnessie an de ringn  te maken en wat op de matte te rolln, ’t wandrek in, ie weet wel oe det giet.

Ien ding is zeker, ze is merakels lenig ewurden, want noa een poosie mos ze der toch weer of, ze ad de oefeningen zeker nog effn an mien vader veuredoan en van ’t  iene kump ’t ander, weej kregn d’r in elk geval een breurtie beej.

Begin mei zei mien tante Liena, die mien moeder in de  veurkamer hielp met bevalln en de skoefdeuren angstvallig dichte ield, “Jacob, goa is gauw noar oe vader en zeg maar det ’t zo late is (en ik wete ’t nog woordeluk) ie oeft geen oast te maken!”

Ikke gauw noar Tulp an de Blijmerkt, mien vader opeaald en toen weer snel noar uus, ’s aovonds was er nog niks, maar ’s mörgens vrog, op 3 mei lagge in zien ledikantie, een breurtie van vief pond, klein, rimpeleg, meuj now is kieken!

Albert en ikke de buurte deur en iederiene die ’t euren wol ebbn weej toen verteld dat Adri geboren was.

Ik zie nog det gezichte van vrouw Langevoort, “det kan niet, dör ek nooit wat van emerkt.”

’t Was toch zo, Albert en ikke maaktn wel is ruzie wie de kinderwagn mocht dauwen, kuj noagoan.

Toen Adri edeupt werd en de dominee an de olders verzocht “willen de ouders gaan staan”, stonden Albert en ikke der ook dapper noast, ’t zal wel van de zenuwen ewest wèzzen, umdet weej elemoale veurin de kerke mossn zitten en det waren weej  niet  ewend, weej zöchtn liever de ukies van de galerij op, dan kondn oe vader en moeder zundagmörgens niet zien waj an ’t uutspoken was.

 

15. Waterrottn

Ik ebbe jullie al verteld det ome Koerd achter ons woonde, now det was verrekte makkeluk, want ij was ook badmeester in ’t openluchtbad, zo gauw ’t bad lös was, met ome Koerd mè en weej konden zwemmen veurdat de anderen goed  konden lopen beej wieze van sprèken, ij ad zo’n rail met een stange en een lusse waarin ie mos angen of  met oe boek op een krukkie, van de één meter planke springen, duken en al die geinties meer, als d’r olde  dames kwamn die ’t water niet indùrfdn, zei ome Koerd  “Jacob en Albert, spring der es effn in”, en dan kondn  de dames niet achter blieven.

Weej zaten dus altied beej of op ’t water.

Gekleed zwemmen voor het zwemdiploma. De springtorens in 1950 ...
(Foto: HCO - Collectie Dolf Henneke)

Mien opa was een verwoedde visser en wör opa dus zat te vissen, zat mien breur Albert ook, opa ef em ook al is met een engel uut ’t water muttn alen vlak beej de zeepfabriek van Reinders (weej zeien ook wel ’t zeeppegattien) toen zat ij op ’t woonskip “de Mapewi” te vissen en wol er via een balke weer of kommn, plumpie in en opa kon echt vissen, nameluk zien eign kleinzunne en naamgenoot.

Weej kochtn ook een olde kano, ij lag in de loze van de E.D.S. an de Diezerkade, veur een pèr centen kregen weej det twiepersoons beutien in anden, met zien beiden ebben weej det ding noar uus edragen, ’t raam in de veurkamer lös, de skoefdeuren en beide achterdeuren  wied òpen zetten, de kano op zien kante en in de lengte ging de kano er deur, ij werd op een pèr kissies  elegd en ’t skuren kon beginnn,  verfe was duur, weej adden nog wat olde verfe, mien vader nam wat olde inkt  mèt van de drukkerieje, wat mengn en weej kondn de kano in rood en geel skilderen, alleen toen det ding in ’t water lag, trok alle kleur op de waterlijn der uut, maar drievn wolle, weej ebt er een bult lol met ehad.

Ik bin ook een keer een ele nacht samen met mien nève Appie wegeblèven, maar det is weer een ander veraal.

 

16. Engelse lesse

Kuj oe veurstelln, weej emigrern, now ze bin der wel degeluk met bezig ewest.

Ome Henk en tante Riek waren al noar Canada en der kwamn noa verloop van tied opgewekte brieven, dus wurumme weej ook niet, maar ja, met Zwols kom ie niet verre, dus Engelse lesse.

Mien vader ad kenneluk op zien werk eproat òwer det Engels en der waren er meer die det taaltie wel wollen leren, dus via Lingaphone werden de lessen  besteld, ’t stond er in beide talen op, plus foenetisch, det foenetisch mos ie eerst leren, er was ook nog een grammofoon-plate beej.

’s Aovonds kwam ’t ele zakie beej ons tuus, Bakker de mesjienezetter, Jan Oosterbroek, een andzetter en Piet Starrevelt, de calculator, maar die sprak al Engels en die zol ’t ele spullegie begeleiden.

Now, wat ebben weej elachen, een lesse òwer een dom klein vögeltie “silly little bird”, of op zien Engels uutsprèken dèt mien vader in Kopenhagen was “I am in Copenhagen” en as mien vader mos zeggen “I am”  koj net zo goed zeggn aai poes, ij brak zien tonge, en de moed  zakkn um al gauw in de skoenen.

Nederlands is al muujluk, maar Engels, ze òln ’t maar beej Zwols.

Ze wonen now nog in Zwolle, dus ie kunt begriepn det er nooit wat van ekommen is.

Ze bint wel een keer in ’t vliegtuug estapt en ebbn een pèr weken in Edmonton rondelopen, deurnoa ek ze nooit meer ergens òwer eheurd.

 

17. 't Ziekenuus

Aj ’t lopend doet, ist een stief  ketiertie, de Celebesstroate, de Thomas à Kempisstraote, de Brink skuun òwerstèken, ’t Koeweggie deur, achter de Oosterkerke langs, een klein stukkie Turfmerk, dan de Skoenkupenbrugge òwer en dan beij al in de Weezenlanden, een stukkie langs de grachte, links de iesbane, dan wasserieje Bleeker, de Nutsskoele en ie bint in ’t  ziekenuus, goed luusteren, ’t Katholieke ziekenuus.

Det entie lopen wak net beskreven eb, ebbn mien vader en moeder in 1943 eel wat keerties elopen, ik lagge der toen.

Dör in det ziekenuus begint ook mien erinnering, ik adde ersenvliesontstèking, veur die tied een ziekte, woar weinig mensen overhenne kwamn, ze zeien beej ons in de buurte dan ook (det eurde ik later) det ik wel de piepe uut zol goan, of als ik al bèter zol wurden, ik op zien minst niet goed snik zol wèzzen, maar ie ziet ’t, ik skrieve nog steeds, det valt dus wel met.

Het RK Ziekenhuis in het jaar 1964 ...

Mien olders mochten alleen achter glas noar meej kieken en de zusters zeiden det ze maar mossen goan kieken noar de vierling van Kiffers die net geboren was, det was toen wat biezunders, tegenwoordig met die neije technieken ei een zesling veur dij d’r erg in ept.

Ik lagge vastebunden in bedde, om mien erm een rieme met döran een glazen buis, ’t infuus en een nunnegie de ele dag der nóst, ik wete nog det, toen ik weer wat bètter werd, mien vader en moeder gedag zwaaiden veur ’t raam als ze stonden te kieken.

Ome Wim en tante Jo kwamn ook en adden een zilverkleurige reesauto met enummen.

Toen ik enkele wèken later eindeluk weer noar uus mochtte, adden mien vader en moeder een plante bej zich, die ik an de nonnen mos gèven.

Ze aalden meej op met een koetse van Gait Mulder, zo’n zwart koetsie met ien zwèrt peerd erveur, want auto’s reden er in die dagen nog niet zo völe en zo ging ik weer noar uus.

De dominee kwam ook nog op bezuuk um es èwen te zien hoek ’t er ofebracht ad, ik kan meej goed erinneren dek nog een versie eb veuredragen en ik eb ’t wel twie keer mutten opzeggn, zo mooi vond dominee Kuiper det, ij klappn d’r biej in de anden, mien moeder was dör niet zo gelukkig met, maor ze adden ’t meej zelf eleerd:

“Ik sta hier te preken,
voor koffie en steken,
voor koek en beschuit,
poep zei de dominee
en de kerk was uit!”

 

18. Lijntiestrekker

Ik ebbe wel ezegd dat mien vader beej drukkerieje Tulp an de Blijmerkt werkte, maar now zak is eel precies vertellen wat e dör deed.

Op zien veertiende is e as leerling begunnen en as viefenzestigjeurige afezwaaid, een best ende, die ef er dus eel wat zien goan en komn en ook een groot deel van de veranderingen in de grafische industrie met emaakt.

Boeken inbinden det kon e goed, sniedn van papier, vouwen, rillen, perforeren, vergaren, liemen, gaagies boren en al die andere dingen die er beej euren.

Maar ’t mooiste wat e deed, von ik zelf (en det ek vake bekekn) liniëren, lijntiestrekkn dus.

Mien vader achter de lijntiesmesjiene beej drukkerieje Tulp an de Blijmerkt ...

De mesjiene wör ij det mè deed was elemoale van olt, een ulten mesjiene, ’t ienegste iezer was de moter en een pèr stangegies deur een pèr ulten rolln, ’t leek wel wat op een weefgetouw, er liep een grote viltn doek onder deur, wör et papier onder ’t draaien op kon dreugn.

Die doek nam e ien keer pèr jeur mè noar uus, umme ’t uut te wassn, opkòken in een grote kètel, met noar buuten nemmen en met leerzen an, de inkt der uut stampn.

Afijn, die doek drejde rond onder in de mesjiene, er liepn verder allemoale touwgies langs, die ’t papier op de juuste plaatse ield.

Op een iezeren stange zaten keuperen wielegies, woar inkt op kwam, det rollen weer òver papier en zo kwamn der allemoale lijnties op in rood en blauw, mien vader maakte dus grote vellen papier veur kasboekn.

De binderij van Drukkerij Tulp aan de Blijmarkt in de jaren vijftig. Tegenwoordig is hier de Stadsbakker gevestigd ...

Det ef e lange edoan, maar de techniek giet verder en wat ij maakte kon later ook op een offsetpers en deurumme ging zien mesjiene noar ’t grafisch museum.

De leste jeuren, toen was de drukkerieje al lange noar de Rieteweg verplaast en opeslokt deur uutgeverije Kluwer, mos ij zich bezig olden met drukproeven en fotocopiëren en det alles  versturen noar uutgèvers en skrievers.

Aj now mien vader ’s nachts wakker zol maken, ik denk det ij dan edreumt ef  ôwer Tulp, geen wonder aj dör ienenvieftig jeur van oe lèven ebt deurebracht.

 

19. Meziek

Mien moeder is muzekaal, gèf haar een mandoline en ze spölt er zo een stukkie op.

Vrogger ging ze altied  noar de mandolineclub. Veuran de Oogstroate stond café De Munnik en aj de zietingang inging, onder een poortie deur, kwam ie in ’t repeteerlokaal, dör  repeteren ze veur de jörlukse uutvoering.

Café De Munnink an de Oogstroate ...
(Foto: Buurtmuseum Kamperpoort)

Mandolines, gitaren, bas en zelfs een  trekharmonika, de dirigent was meneer Voeten, ij was procuratieolder beej Van Eindhoven, die grote oltandel in Frankuus.

’s Moandagoavonds was ’t dus altied  pingelen op die dingn en ik von det wel mooi klinkn en ginge deurumme wel is met, vandör det ik dit allemoale wete.

Mien ome Jan, een  breur van mien moeder, ad een gitare en zien vrouwe, tante Dina ad een mandoline, ze kondn dus zo een femilieorkessie beginnen.

Allerlei stukkies van  Strauss koj dan euren, de Donauwellen rolden ’t  café uut.

Leek meej ook wel wat, ik krege dörumme ook zo’n ding met noar uus, een mandola, de twiede stemme in ’t orkest, de toonladder konk er uutkriegen met mien plectrum, maar doar ield ’t dan ook wel  mè op, ie mutten weten ik binne links, en adde  deurumme det ding altied verkeerd vaste, als iederiene met zien instrument de linkerkante op zat, ad ik um  noar rechts, det werd dus niks.

Ik ebbe ’t later nog es  e probeert met bloazen, muziekvereniging David vroeg  neeje leden, noten leren dus, ik krege eerst een bugel, zo’n kleintie, ze keken oe noar de lippen en zeien  dan, ‘dör kunnie wel een bugel met bloazen”.

 D’r zitten drie  ventielen op zo’n toeter, dus ak ze enummerd, één, twie, drie en een nul aj niks in oef te drukken en die nummers zetten ik ook weer onder de meziek, det vond ik gemakkeluk, aj dus een G mossen bloazen, aalden ie alle drie vingers van de ventielen en zetten  ie dus een nul onder zo’n note en zo deed ik dus met alle noten, met ’t gevolg, dek altied achter an kwam met bloazen, de anderen waren meej altied een pèr noten veuruut.

Niet dek er gien lawaai uutkrege, ik ad lucht genog, maar met een dirigent erveur  werd ’t muujluk en toen ik later een trombone kreeg, wör nog meer lawaai in zat, kregen weej een beste burenruzie met Fennie Lanfemeijer, die ad zeker geen watties in uus um in de oren te stoppen.

De meziek was meej dus gauw òwer, ik olle ’t now maar op een mondörgel en een elektrisch örgeltien, der ek geen iene anders beej neudig.

 

20. Tulp

“Waar je mee omgaat, daar wordt je mee besmet”, det slöt zeer zeker op meej.

Ak beej mien vader beej Tulp ging kiekn, vonk det mooi al die mesjienes, det wol ik later ook wè.

Toen ik dus de legere skoele of kwam, metiene deur noar de ambachtsskoele, ik wolle direkt wel det vak in as leerjonge, maar ie mos veertiene wèzen umme te mogen werken, dus maar een jeur noar die skoele in de “proefklas”, timmeren, bankwerken, metselen, skilderen, van alles kreej zo’n bèttien en op ’t ende van ’t jeur zeien ze dan woar aj geskikt veur was, ik mos maar timmerman wûrden volgens meneer Klompjan en dan deurleren veur leraar, dör was ik geskikt veur, mér det wol ik niet, ik wolle de drukkerieje in.

De letterkast ...
(Wikimedia Commons)

En zo stappen ik in augustus 1952 beej Tulp òver de drempel, 48 uur in de wéke veur negen gulden en viefenveertig centn.

Andzetter zol ik wörden, stofjasse an en de letterkast leren, kiekn wör alle letters in de vakkies tuus euren, een alf uur eerder beginnen as de rest, umme de vloere te vèggen, proeftrekken, oprumen, de muuiluke weg um een vak te leren.

Ien keer in de wèke noar de grafische skoele in Zutphen en det veer jeur lang, maar ie leerden  een vak, examen doen in Utrecht dörnoa leren veur masjienezetter en dör stond ook weer twie jeur veur.

Toen was ik zo’n bettien twintig.

 

21. Uusdieren

Oewel mien vader niet zo gek was op uusdieren, eb weej dör toch wel een pèr ehad, ’t mos nut ebben.

In de oorlog waren det kippen, een kippehok werd tegen de skure annetimmert, een nachtùkkie der beej, want dan koj de eiers makkeluk wegalen.

Now, aj det ok inkwam vloog de ane oe metiene an en dör zol opa Ester, ie weet wel die opa die mien breur met een engel uut ’t water mos halen, wel effen een stòkkie veur stèken, ij ging dus met een viele in de and ’t ok in en ij gaf die ane een beste mep, erdstikke dood, det was now ook weer niet de bedoeling.

Twie doeven ek ook nog ehad, de achterbuurjonge, Hennie Albrecht  (ij woonde noast ome Koert en tante Trijn) ad doeven en det leek meej ook wel leuk, een ökkie emaakt, een stienen bakkie met wat stro derin umme te nustelen en joa eur, det fokken wel an, die doffer en minne vlogen wel steeds noar Hennie terugge.

Een huntie is der ook nog in uus ewest, Nellie, niet zo lange trouwens, want de eerste de beste  keer det weej met vakantie gingen, was e weggelopen zei mien va, later bint weej der achter ekommen det onze vader um noar een boer ebracht ad.

 Albert en ik bint ook nog een keer wèzzen vissen  in de Vechte, samen met Thijsie Rigter en Wimpie van Voorst.

Weej adden denk ik niet zoveulle evangen, want weej waren knap biester, beej de boerderieje van Blankvoort, in ’t land, zat bòwen in een boom zo’n groot eksternust en die vògels stonden op uutvliegen, weej met onze engels in det grote nust pulken en joa eur, der fladderen er iene uut, gauw met ènummen noar uus en in een ökkie, goed voeren,  wurms skudden, in stukkies snieden en maar volstoppen, ij was op ’t laast zo tam, det e òveral achter oe anvloog, met vakantie noar de Stuwe beij Nieuwleusen ging e ook met, as weej gingen fietsen of vissen vloog ij altied  veur ons uut.

Een aquarium van zo’n onderd liter ef ook nog in uus estoan, maar dör kwam de stip in en toen was det ook òwer.

 

22. De Stuwe

Ja, dör stiet ’t dan, de Stuwe, onze allereerste vakantie.

Beej ons in de Indische buurte woonde de familie Liekendiek, op de oek van de Borneo- en Bankastroate en die adden een vakantie-usie in Oldleusen, mien vader en moeder adden det husie ehuurd veur twie wèken, dus alles op de fietse en naar de Stuwe toe.

De Stuwe, beej twie grote witte möllenstienen  an de kante van de weg rechtsof, op de Hessenweg tussen Zwolle en Ommen, effen veurbiej Dalfsen.

Midden tussen en onder de bomen stond  det usie, an de veurkante iets oger as an de achterkante, met een aflopend plat dak. Woonkamer, sloapkamer, keuken, det was ’t, stromend water was dör niet, ie mossen met een emmer noar de pompe, die midden in ’t bos stund en det water gooien ie dan  in een melkbusse die op een toafel stond, wör onderan een krane zat.

Een petreuliestel om te kòken, een stapelbedde en een twiepersoons bedde, veer stoelen en een toafel, dör aj in de vakantie meer dan genog an, meer aj niet neudig, ie zat in ’t bos vlak beej de Vechte en de Stuwe, vanaf Zwolle erèkend de twiede Stuwe, beej Dalfsen aj de eerste.

Een sluus erumme hèn, wör de skepen konnen skutten.

Die stuwen in de Vechte waren er veur umme ’t verval in ’t water op te vangen met skoefloeken, die ze op konden takelen op een karregie, wat op rails erbòven reed, ze konnen det mooi regelen zo.

’t Was dör fijn vakantie ollen, ’t bos an de linkerkante ad de mooie name “Klein Zwitserland”, ’t was ook wel wat euvelachtig, ’s avonds adden de mensen beej un usie of tente een keerse of een petreulielampe brandn en dan was ’t elemoale mooi umme noar te kieken, weej wandelden dör ’s avonds al gauw es een keertien langs.

Veur de boskoppen mossie een entie fietsen, maar det voj wel leuk, melk en eiers aalden weej beej boer Laarman vlakbeej.

Vissen ging deur ook merakels goed, vlak onder ’t neervallende water van de Stuwe zaten de meeste beùrsies en palings.

Zwemmen koj deur ook best, alleen det zwemgoed van ons was niet zo best, ’t was ebreid deur mien moeder en aj ’t water uutkwam aj de broek op de knieën angen.

Onze ekster mog ook altied mèt, maar onze ond is dör verdwenen.

Ak now nog een plakke brood smere en ik doe dör een beste kladde euning op, dan muk altied an dat usie an de Stuwe denkn, die bòteram was dör zó lekker!

 

23. Zeilen

Albert en ikke adden een kano, met det ding konnen weej goed uut de voeten, maar van peddelen wör ie ook mú, dörumme adden weej veur in de kano een beugel en een voetsteun emaakt en dör koj een mast inzetten, een stevige ronde pòle, twie bessemstellen, die iene op volle lengte onderan, det was giek, de andere deur de midden ezaagd, det was de gaffel, een klosse touw, een pèr katrûllegies, een grote olde lappe stof van onze moeder (’t zal wel een old gerdien ewest wezen) in model knippen en onder de neijmesjiene deur en alles een bettie andig an mekare prutsen en ie kon zeilen, de veurste man in de kano bediende ’t zeil, hield tevens de peddels dwers op de boot, umme umvallen te veurkommen en de achterste zörgde ook veur ’t tegenwicht en met de peddel an de achterkante sturen.

Het ging merakels goed en weej ebt er met zien beiden völle lol an ehad.

Ook bint weej met ons drieën een keer een pèr dagen met een echte zeilboot weg ewèst, een BM-er, zo’n zestien veerkante meter zeil dörop, ’s aovonds de giek op een stander, een stuk waterdicht zeil eròver en ie adden een tente wör aj met oe drieën lekker onder konden sloapen.

Mien vader ad de boot eliend van Ru Woelders, een collega van um, half in de wèke kwam ij ons opzuuken en zei det e zien boot ad verkocht um det e ging emigreren noar Neej Zeeland, weej ebt um nog met ehulpen zien boot lög te alen, ij ad de boot liggen beej de Skoenkupenbrugge in ’t Almelose kanaal.

Met zo’n echte zeilboot was ’t toch wel anders als met zo’n kano.

Met die kano gingen weej ook vake noar ’t twiede strantie an ’t Zwertewater achter Westerveld, dör koj fijn zwemmen en er kwammen leuke meiden.

Weej gingen, as der een vrachtskip ankwam, in ’t midden van ’t Zwertewater zwemmen, klommen achterop ’t anhangbeutien en gingen richting Asselt, net zo lange totdet er weer een tegenligger ankwam, gauw weer ’t water inplumpen en met die andere boot terugge.

Ien keer bin ik dör bekaaid vanaf ekommen, de skipper ad zien roeiboot pas eteerd, hij stond ook al zo te skelden op die skute van em, moar toch d’r op klimmen, ad ie mien veurkante es mutten zien, ’s aovonds botter op de boek smeren umme det spul lös te wieken.

Ik bin ook een keer met mien nève Appie in de kano estapt, richting de Stuwe, des zo’n dikke twintig kilometer peddelen en dör adden weej ons best op verkeken, want ie mossen die kano ook òwer de sluus beuren, ’s middags kwammen weej pas an en weej besleuten umme deur dan maar te òwernachten, beej boer Laarman konden weej sloapen.

Wij mosten eerst van vrouw Laarman noar een buurman (mijn olders adden geen telefoon) in Zwolle telefoneren, mosten zelfs nog een dubbeltie lienen veur ’t bellen, zodat onze olders wisten wör weej waren, ad die buurman det vergèten deur te gèven, paniek in de tente dus, ze ebben de ele avond an ’t water ewacht of weej er an kwammen, op ’t laast vroegen ze an de buurman of ze de waterpelisie mochten bellen en toen skoot em wat te binnen.

De volgende dag terugge, det ging eel wat gemakkelukker, van de stroom of, ik zal maar niet vertellen wat meej tuus te wachten stond.

 

24. Toafel met meziek

Aj de kop van dit oofdstuk lèst, kuj beej oe zelf denken, wat ek now an mien fietse angen, now det ef mien moeder waarskijnluk ook edacht.

Albert en ikke adden van Sunterkloas allebei ’t zelfde ekregen, zo’n ulten beddegien, twie recht op stoande plankies, met dör tussen een plankien met allemoale gaten, in die gaten mossie met een mooi gekleurd ulten amertien, gekleurde pennen sloan, dat spölgoed is er now nog wel.

Albert en ikke deden dus stinkend onze best die pennen er deur te sloan, maar op een gegeven moment giet det toch vervelen en dan zuuk ie wat anders.

Now muj weten det in de oorlog de meubels skaars en duur waren, ze adden dus een toafel van triplex, ’t toafelblad leek eel dikke, maar ij was gewoon ol van binnen, an beide kanten zat gewoon triplex en an de beide kanten een uutskoefblad en zo leek ’t eel wat, een pluchen  kleed erop en ’t stond ertstikke netties.

Op die toafel waren weej met ons neeje spölgoed an ’t timmeren. Albert an de iene kante en ik an de andere en maar sloan, iniens waren weej op ’t toafelblad an ’t meppen en sloegen weej allebei een gat in det triplex, skrikken natuurluk, gauw ’t kleed eròwer en onder de toafel goan zitten.

Weej zult er wel straffe veur ehad ebben, maar det weet ik niet meer.

 Later ebben weej in die gaten nog een busse vol fietsekeugelties egooid en aj  now die toafel opbeurde an iene kante, rolden die keugelties zo mooi alle kantn op, een erdstikke mooi geluud, det deden weej veural as er visite was, det zult vader en moeder best leuk evunden ebben, maar det geleuvie toch niet zelf.

 

25. Gennestroate

Mien opoe en opa Ester woonden in de Gennestroate no. 11, det  was ook in de Diezerpoorte.

Ze adden vrogger een winkel van sinkel ehad, wör aj van alles konnen kopen, van snuup tot skoeveters, det was op ’t uukie van de Skoelstroate en toen ze veruusden noar de Gennestroate, ield mien opoe nog een pèr dingn an umme te verkopen, ook koffie, en as dör iene in de buurte koffie wol ebben, gingn ze noar mien opoe en as ik dör ook was, mog ik malen.

Spelen in de Gennestraat in de jaren vijftig. Aan de linkerzijde nr 11 ...

In de kaste in de woonkamer stond een ele grote koffiemölle, zo’n rooie, een eel pak bonen gooien ie dör in ien keer in en dan maar dreien an det grote iezeren wiel, ’t kraken an alle kanten, maar ik von ’t wel lekker roekn.

Aj beej mien opoe en opa in de tuun stond, koj kieken  op de spölplaatse van de Berkumskoele en die skoele was evûrdert deur de moffen, ie kon ze elke dag zien exerseren, òver de grond kroepen, bajonetvechten en al zo wat.

Zo kwammen ze ook is de tuun instappen en wollen ’t gasstel van mien opoe gebruken, ze adden paddestoelen ezucht en die gooiden ze in een panne, vroegen aan mien opoe een zilveren lèpeltien, die mos beej die panne in en as die met ’t köken zwert werd, was ’t zakie giftig.

In de Gennestroate ebben weej ook leren fietsen, op mien moeders fietse, met vallen en opstoan.

Ik kan meej nog goed erinneren det ze doar achteran mos rennen, anders was dör gien lak meer op de fietse ewest.

Ons eerste skúltie stond dör ook “Wees een Zegen”, ‘t bewaarskúltie onder leiding van juffrouw Groen en juf Peters.

Dör leerden ie plakken, knippen en matties vlechten.

Ome Endrik, een breur van mien moeder en zien vrouwe, tante Geerte, woonden skuun tegenòwer opoe en opa en ik mosse wel is noar ome Endrik, maar det von ik niet zo leuk, want dan mos ik lèvertroan alen, want ome Endrik werkte beej Ten Doeskate, wör ze det spul verkochten, ak an lèvertroan denke, kriek nog een viese smaak in de mond, ondanks ’t skeppie suker noa.

Dan aj zo’n vette mond en kreej van die krakende suker erbiej, alles kleven an elkander, det nuumden ze nog medicijn ook, ’t was geen theelèpeltie lèvertroan, maar een grote eetlepel vol van die vette troep, ak er nog an denke, goan meej de hoaren op de kop rechtop stoan.

 

26. Legere skoele

“Dr. Franssenschool” stond onder in een grote cirkel van witte stienen, midden bòwen de skoele an de veurkante, en in die cirkel stond in broene stienties, “School met den Bijbel”. Det zei al een eleboel, zo niet alles.

Van de eerste klasse kump meej de lei met griffel in gedachten en juffrouw Scholten, die oe iedere keer òwer de vingers mepte met een latte aj met de linkerand skreef, ik zol eur graag mien klompe noar de kop ebben egooid.

In de twiede aj juffrouw Oekstra, een pinnig wief, zoiene met een wrattie an de kinne, dör mossie leren skrieven met pen en inkt, expres met de penne erd in ’t papier drukken, zodat de penne stoeken en zo’n mooie ronde blauwe vlekke op oe papier kwam.

Toen ik in de derde kwam kregen weej een meester, meneer de Aan, een ördige man, wör ik een boel van eb eleerd, ij ad zien verdriet ook wel ehad, want zien zûnne Anne werd in det jör deur de moffen dood eskeuten.

Jan, zien andere zönne, zat ook beej ons in de klasse.

Voetballen deden weej altied in ’t spûlkwetier, ’t veurste deel van ’t skoelplein was veurzien van tegels, woar de meiden speulden, op de andere elfte lagen sintels, twie jessen op de grond, det waren de doelpoalen.

Klas nummer veere ad als leraar meester Rietberg, ij proatte met consumptie, aj veuran zat, kreej de volle loage.

Die man ef meej een keer met een latte op mien achterwerk eslagen, ij sloeg altied net zolange totdet ie troanen in de ogen kreeg, now dan kon e beej meej lange wachten. Ik adde evluukt en det ad Dirk Tamminga verklapt, toen mos ik opskrieven wat ik evluukt adde en det wol ik niet.

Klas viefe en zesse werden beheerd deur de bòwenmeester en det was meneer Van Westenbrugge, ij ad een grieze kop met stèkkelties, erg streng, zo’n Colijn köppien. Ik zatte in die klasse nog wel is noar buten te kieken en dan gooien ij een krietien noar oe eufd en det mos ie dan terugge brengen, dan mos ie in de oek stoan, strafregels skrieven of ie kreeg een mep. Op ien van mien rappörten stond dan ook “Jaap is een dromer”.

Beej die meester kregen weej ook veur ’t eerst gymnestiek, lopend met de ele klasse noar de Hofstroate, doar aj een katholieke meissiesskoele met een gymlokaal, as weej langs de klassen van die meiden liepen, mochten weej niet noar binnen kieken, zo’n nonnegiesjuf deed dan de deure lös.

In de zesde klasse aj oe skoelreissie, weej bint met de busse van de Vries noar Rotterdam ewest, diergaarde Blijdorp bekeken, met een Spidoboot de aven deur, dörnoa noar Den Haag en Skeveningen, ik ebbe toen ’t Panorama van Mesdag ezien.

Meester van Westenbrugge kon zo mooi vertellen òwer de vaderlandse geskiedenis, net of e dör zelf beej was ewest, later kregen weej in de gaten det ij dör boeken òwer ad eskreven “Toen Oranje vertrok”, en “Oranje komt terug”, as e vertelde det Johan Willem Friso was verdrunken beej de Moerdiek, zag ie um verzoepen.

Noa de zesde bin ik van skoel egoan, noar de ambachtsskoele.

 

27. Zo jong al

Aj disse titel lèst, goj denkn, wat now weer. Tante Jo, een zuster van onze moeder was jörig en dus in optocht ’s middags noar de Piet Einstroate, Adri, mien jungste breurtie, in de kûrtievèren*, Albert en ikke um de beurte dauwen en weej waren dùr zo, de kamer zat al vol, allemoale omes en tantes.

Noa een plak koeke, köppie koffie, an de bòrrel, mien breur en ikke een glasie limenade, dörnoa samen met ons nichie Ilda noar spöltuun De Wipstrik, die tegenòwer ‘t uus was, op de talter** en wipwap, weej vermaakten ons wel. (Aj goed noagoat is er niks veranderd met vrogger, want toen stond er ook al een wipwap, maar dan veur veroordeelden, die op de stroppe wachten, ze liepen de wip op met een lusse um de nekke en as ze ower ’t dooie punt henne waren, koj wel noagoan wat er gebeurde, vandaar det die buurte heden ten dage nog steeds De Wipstrik wörd enuumd).

Adri bleef binnen, die lieten ze in de wagen, moeder zat te lèppelen van de bowl, det vond ze zeker lekker en met detzelfde lèppeltie voerde ze Adri ook, totdat tante Jo eskrukken riep: “Bets wat doej now,’’ ze zag det ze Adri an ’t voeren was en det jonk smikkelde lekker, “d’r zit sterke drank deur de bowl!’’

Wat ebt weej elachen op de terugweg, zo’n klein jonk, zo dronken as een oele, kwekken en kwaken in zien wagen, met zien anties èn en weer goan, zonder ien enkele contrôle deuròwer,  de ele weg maar “Tatata’’ roepen, ij was ’s aovonds zo vertrukken.

En aj dan noagoat det e later biej dezelde oom en tante is goan werken as timmerman, wat mut die bowl lekker ebben esmaakt, det ad e goed deur, want noa werktied werd dör  vake op de werkplaatse nog wat innenummen!

Proost!
----
* kinderwagen
** schommel

 

28. Biej de welpn en verkenners

Ja, dör hek ook nog een stieve moandag op ezéten, wat zeg ik, toch zeker wel een joar of drie.

Eerst beej de welpn, want dör begint ’t ele veraal, ik geleuve det ik zo’n tien joar was, toen kregen weej van de dominee te euren van onze kerke, det er een padvindersgroep was opericht en die eten de Willem Lodewijkgroep en aj dör wat veur vuulen koj oe opgèven bij mejuffrouw Timmer, ja det onderskeid was er toen nog, ze was niet etrouwd dus mejuffrouw, aj etrouwd bint wòrd ’t  mevrouw, haar titel beej de welpen was Akela, ze wonen in de Van der Laanstroate en dus op de fietse er noar toe, ie kreeg metiene te euren waj mos kopen, een ele waslieste, een kòrte mesjester broek en an die broek mossen an de piepen broen-oranje kwassies, dan een keki òverhemd, een broen-oranje sjaal met een oranje veerkantie in ’t midden en een leren hulsie om det zakie um oew nekke te hòlen, lange gebreide sòkken ook weer met kwassies, streukies broene stof met de name van de groep erop die links en rechts op de mouwe enaaid mossen wurden, een lange stok van zo’n twie meter, een fluitkoord, een zakmes, en een gruun pettie met gele biesies en een gruun eigenwies knoppie er op, det was dus een beste waslieste.

Weej dus noar lederwarenzaak Bruininga, veuran in de Diezerstroate, want det was de ienige in Zwolle die een afdeling ad veur “scouts”.

Aj det now allemoale weer terugge leest, dan denk ie biej oe zelf, oe konk zo gek wèzen, maar ja, alle jongens biej ons in de buurte die van dezelde kerke waren deden d’r an met, ’t euren zo, ie deed gewoon mè.

Zoaterdagmiddags gingen weej op de fietse, allemoal netties in det appepakkie, de lange stok vast ebunden an de stange van de fietse, noar Attem, in de bossen van Attem deden weej allerlei dingen, zoas speurzuken, en van die lange stokken en touwen torens en bruggen maken, of op ’t kompas proberen de weg terugge te vinden, weej gingen ook wel eens noar ’t water en maakten van vaten en dezelde stokken, hele grote vlotten, en dan stak ie det water òver.

Ie leerden er een boel en later is meej det ook wel van passe ekommen in militaire dienst, zo ziej maar weer, alles ef zien veur en tegen.

Moar aj older word mos ie naar de verkenners, deur zaten de oldere jonges op, det was de vervolgopleiding zult weej maar zeggen en det begon meej te vervelen, ie kreeg d’r wel een mooie cowbowhoed op de kop, maar verder was alles gelieke, now ja de leiding kreeg een andere name, beej de welpn was de Akela de baas, beej de verkenners werd det een hopman.

’t Leek allemoale wel wat op militaire dienst, maar det was ook wel logisch want Lord Baden Powl was de oprichter van die beweging en die ad ’t allemoale eleerd in de boerenoorlog in Afrika.

Later kreeg ik deur wörumme dominee Luchtigheid zig er mee bemuuide, de hopman van de verkenners was zien zùnne Hans en dörumme werd ’t hele gebeuren vanaf de kansel aferoepen, ’t mos wat estimuleerd wörden, alles van ’t zelfde kerkie mos wat beej mekare blieven en op die meniere lukken det oardig.

Ik bin later nog ien keer mien opman tegen ekommen en det was beej drukkerije Tulp woar ik werkte, ij trouwde nameluk met de dochter van mien baas, ie ziet wel, ie ging ook werken bij een drukkerije van ’t zelfde geleuf, ’t grip allemoale in mekaar, ’t liefst adden ze dij oe gruunte alleen beej een gerefemeerde gruunteboer en oew brood beej een gerefemeerde bakker kocht, ons kent ons, zult weej maar zeggen, maar ik dwale of en dan maak ik meej weer kwoad ak zukke dingen opskrieve en det is toch ook niet de bedoeling, det is slecht veur de rikketik.

 

29. Meisies

Wat een titel, ik goa meej now op gevoarluk ies begeven.

In ’t veurege oofdstuk ad ik al verteld wörumme ik niks meer an de padvinders vond, now ik begonne kenneluk de meisies leuker te vinden.

Op de legere skoele gef ie de meisies die aordeg bint wel is een kussie, stiekum achter de zandbak, maor det telt eigenluk niet met, ’t serieuze werk begon toen ik eigenluk de ambachtskoele had verloaten en noar de drukkerije ging, doar kriegie les uut de eerste hand.

Tuus werd oe niks verteld, mien vader en moeder adden niet ’t vermogen umme wat te vertellen van “de bijtjes en de bloempjes” det leerden ie op stroate en op ’t werk en veural op ’t werk was ’t raak, de hele dag werden er boeken emaakt, deur de mesjienezetters en die mos ie proeftrekken en er zaten mooie exemplaren tussen die erg interessant waren en oe op de goeje weg hielpen, ie begon ’t deur te kriegen zult weej maar zeggen, want toen ik later eens een boek uut de boekenkaste pakte om um nog is effen deur te lezen, riep mien moeder verschrikt det ik er mos afblieven umdet ’t een vies boek was, maar ik had hem zelf op de mesjiene ezet, toen begon die ook wakker te wurden.

Afijn, een wat lange inleiding veur een teer underwerp, zoaterdagavonds gingen weej altijd noar ’t A-plein, deur was ’t CJMV-gebouw, dör waren de meiden, ie mossen alleen zòrgen dej veur sluting verdwenen was met een meisie, want anders was ie zo een alf uur kwiet, want ze sloten altied met biebellezen en gebed en dör had ik op zo’n avond echt geen tied veur, ik bin verskeiden keren uutewest, hebbe er ook wel verkering an over eholden, maar det ging in militaire dienst toch weer uut, de ware mos dudeluk nog kommen.

Met ’t CJMV bint weej ook nog een keer op vakantie ewest op de fietse noar Duitsland, acht dagen rondtrekken, elke dag zo’n onderd kilometer met de fietse, met alleen een terugtraprem, deur Sauerland, Altena, Sorpeshee, Ludenscheid, Mulheim, Mulheim-Roehr, zomaar een paar plaasies die meej te binnen skiet, ik adde een flesse water in de fietstasse om de remnaaf af en toe af te koelen, maar al met al erdstikke leuk, alleen waren er acht meissies en zestien jongens, det was een op twee.

Weej fietsten van jeugherberg noar jeugherberg, det was eigenluk de eerste keer dek zo ver van huus was.

Um de beurte drukken weej de meissies noar bowen in Sauerland, want ’t was zwoar fietsen tegen die bulten op, ik ebbe doar trouwens ook mien eerste biertie ehad, ze nuumden det wel kinderbier, half donker, half licht, maar ’t was wel lekker.

 

30. Militaire Dienst

3 December 1957, was ik an de beurte, lichting zes, een joar erveur was de keuring ewest in de Broerenkazerne in Zwolle en ik adde miej anemeld veur de merine, ie mocht de veurkeur uutspreken waj graag wol, now mien herte lag beej ’t water, dus wol ik beej de merine, niks er van, ’t werd landmacht, ik werde zandhaze.

Mien moeder ad de tasse inepakt, allemoal goede roadgevings en deur ging ie, ’t onbekende tegemoet, een olde trein, van die olde bakken met leren riemen an de ramen um ze los te doen, richting Arnhem, Nijmegen, Den Bosch en zo’n drie uur later in Roermond uutstappen, een groot skoelbord stond buten ’t station en weej mosten ons melden beej van die grote vrachtwagens, instappen en afvoeren, Ernst Casimirkazerne stond er met grote letters op de poorte.

We mossen allemoale in een grote zaal samenkommen en er werd ons verteld det weej van now of onder de krijgstucht stonden, wat ’t dan ook maar betekende.

Ik was inedeeld bij Johan Willem Friso, ’t eerste peloton, kamer 1, het waren allemoal friese jongens, er zaten maar twee zwolse jongens beej, een paar amsterdammers en dor zaten weej, noar de foerier, weer noar buten om een strozak te vullen, goed erd, want ’t zol wel slinken en zo werd ie de eerste dagen bezig eholden, ik weette nog goed det weej op 5 december mossen antreden, allemaole noar buten in het gelid en wachten, laoten ze doar now met Sunterkloas en zwarte Piet an kommen zettn, dor stoj dan in de sneeuw en kreej det veur oe kiezn, ze dachtn toch niet det weej doar op zaten te wachten.

Twie moand rekrutenopleiding en dan kiezen wat er mos gebeuren, ik kon kiezen tussen commando-opleiding in Roozendaal of de kaderschool in ’s Hertogenbosch, het werd de kaderskoele, want dan kon ik noaderand kiezen, woar ik dan henging, bij de commando’s bleef ie de ele diensttied in Roozendaal en doar ad ik gien zin in.

Naschrift:
Hier houdt het verhaal op, mijn diensttijd is na de kaderschool in ’s-Hertogenbosch voortgezet in Assen en daarna naar Steenwijkerwold de Johannes Post-kazerne, waar het 47^e bataljon Infanterie werd opgericht in april 1958, ik kwam terecht in de A-compagnie, eerste peloton en heb daar mijn verdere diensttijd afgemaakt.

Jacob van Dalfsen (1938) - geboren Zwollenaar - nu wonende in Noordwolde