Naar Gebouwen en woningen
Naar Religieuze gebouwen

Het Bethlehemkerkplein met de Bethlehemkerk en Het Refter (rechts), beide onderdeel uitmakend van het toenmalige Klooster Bethlehem ...

Een van de oudste kerken binnen onze stadsgrenzen is de Bethlehemkerk. Deze kerk was ooit de kapel van het toenmalige en eerste Augustijner klooster van onze stad, dat hier gevestigd was. Het Klooster Bethlehem is gesticht in het huis, Hof van Vollenhove, van de Kanunnink Bernard van Vollenhove, afkomstig uit Deventer.

Bij de grote stadsbrand in 1324 zijn de Bethlehemkerk en Het Refter gespaard zijn gebleven. Dit betekende, dat een aantal delen van het koor nu behoren tot de oudste bovengrondse muurresten in onze mooie Hanzestad.

Doordat de kapel midden 14e eeuw te klein was geworden, is aan het koor een tweebeukig schip toegevoegd. Ook in de jaren 1411 - 1423 heeft het koor nogmaals een aanpassing ondergaan en is het uitgebreid en tevens verhoogd. Hierbij is gebruik gemaakt van Bentheimer zandsteen, dat her en der nog veel in de binnenstad te vinden is. 

In de jaren rond 1450 kreeg het kerkgebouw voor de zoveelste keer weer een wijziging voor haar kiezen waarbij een zijkoor werd aangebouwd. De laatste wijziging c.q. aanpassing aan het gebouw is waarschijnlijk de westelijke zuil in het schip geweest.

Na de Reformatietijd is de Protestantse gemeenschap in onze stad in de Bethlehemkerk gehuisvest geweest. Dit heeft geduurd tot 1958. Toen werd het duidelijk, dat, mede gezien de ontkerkelijking van die tijd, het voortbestaan van de kerk niet meer haalbaar was. Op 22 juni 1958 werd dan ook de laatste dienst in de kerk gehouden. 

Na een weigering voor de sloopvergunning van de kerk, door het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, is de kerk uiteindelijk voor één gulden in handen gekomen van de gemeente Zwolle. Voor het orgel van de kerk heeft de gemeente Zwolle een bedrag van 50.000 gulden neer moeten leggen.

Aan de zijde van het Bethlehemkerkplein zijn indertijd drie reliëfstenen geplaatst. Een steen met een kruis omgeven door blad- en roosornamenten, een tweede steen is een afbeelding van Christus na de kruisafname en de derde steen, de grafsteen van de broer van Thomas a Kempis, prior Johannes Kempen, is een gekruisigde Christus in Baumbergersteen.

Ook staat al sinds een aantal jaren een buste van Joan Derk van der Capellen, een van de belangrijkste leiders van de patriottenbeweging in ons land, met veel wijsheid het dagelijkse leven van de Zwollenaar te overdenken aan de zijde van het Bethlehemkerkplein.

Ook de bescherming met hufterproof materiaal heeft blijkbaar niets opgeleverd ...

De drie oude gevelstenen zijn in de afgelopen jaren voorzien van een kunststof plaat, die de gevelstenen moeten beschermen tegen vandalisme en eventuele vijandige natuurinvloeden.

Naast deze oude gevelstenen wordt de tweeschepige gotische hallenkerk in de nok aan de buitenzijde gesierd door een vergulde windvaan met de tekst 1981, het jaar dat de restauratie van de kerk werd afgerond, en een windvaan met een vergulde ster, een gestilleerd kruis en een vergulde bol. 

De uitleg waar het kruis en de ster voor staan is wel aannemenlijk. De ster zal de Ster van Bethlehem voorstellen en het gestilleerde kruis geeft de windrichting aan en is tevens een teken van het christendom. De vergulde bol daarentegen is een ander verhaal en ook een heel bijzondere. 

Normaal gesproken is de bol niet massief en heeft deze een hol binnengedeelte. Het schijnt, dat in de bol meestal bijzondere gegevens werden bewaard en dan met name de originele bouwtekeningen in enkele loden pijpen. De gedachte die hierachter zat, was, dat in geval van brand, als alles ineenstort de ronde bal uit het vuur zou rollen, zodat de bouwtekeningen behouden zouden blijven. Leuk verhaal, maar of het de ware is? U zegt het maar! Gedrieën staan de ster, het kruis en de vergulde bol op de toren voor de christelijke leer. 

Restauratie van de kerk in de jaren 1980-1982 ...
(Foto: HCO - NL-ZIHCO-DIA002621)

Het interieur van de Bethehemkerk in de periode 1982/1990 ...
(Foto: HCO_1214_DIA002608)

(Foto: HCO - NL-ZlHCO-1214-DIA002639)

Eind jaren zeventig heeft de kerk een nieuwe eigenaar gekregen, de Hervormde Gemeente in onze stad. Deze eigenaar heeft het een aantal jaren vol kunnen houden, maar moest in 1998 toch besluiten het gebouw weer van de hand te doen.

De Bethlehemkerk met in de middengang de graven van meerdere, in de meeste gevallen, vermogende Zwollenaren ...

Na deze religieuze periode van de kerk heeft de Zwolse horecaman Hans Borrel een bod uitgebracht op het gebouw en deze handen gekregen. In tegenstelling tot de serene rust die er altijd heeft geheerst, was deze na aankoop van het gebouw door Hans Borrel in één klap verdwenen. De naam werd gewijzigd in "De Proosdij" en het programma van activiteiten maakte, dat de serene kerkelijke rust  nooit meer terug zou keren.

Zo heeft de Carnavalsvereniging De Eileuvers de kerk nog een aantal jaren als thuisbassis gehad en zijn er meerdere evenementen en concerten uitgevoerd, die, laten we het zo zeggen, niets, maar dan ook helemaal niets, met het religeuze waar de kerk voor gebouwd was, te maken hadden. Tijden veranderen! 

De Dutch Masters for Pipesmokers 2007 in de Bethlehemkerk ...

Hans Borrel heeft De Proosdij al een aantal jaren verhuurd en anno 2017 is het Japans All you can eat Sushi restaurant, Blue Sakura, in het gebouw gevestigd.

De preekstoel en het Quellhorstorgel in het interieur van het Japanse Sushi Restaurant in 2018 ...

Bron:
Magazine Monumentendag 2009 
If then is now

Meer foto's van het interieur van de Bethlehemkerk door de jaren heen. De foto's met de tekst 1980/1985 zijn afkomstig van het HCO.